State of the art

Een half jaar nadat we zijn teruggekomen van onze buitenlandse producties en avonturen is het nog steeds aanpassen aan het Nederlandse leven.
Natuurlijk ben je onderweg altijd een uitzondering en daardoor gelden er veel minder regels voor een reiziger dan voor iemand die ergens blijvend gevestigd is. Hoeveel is er opeens mogelijk als iedereen weet dat je snel weer weg bent!
Terug in Nederland tekent het systeem, waaraan ook, of misschien zelfs, de kunstwereld is onderworpen, zich opeens haarscherp af. Er zijn buitengewoon veel regels. Bijvoorbeeld honden mogen hier niet zelf lopen, hoe raar lijkt dat als je een jaar in 8 landen bent geweest waar de honden zich vrij tussen de mensen door begeven.
Die regels zijn allemaal bedoeld om ons te beschermen en te verzorgen. We hebben heel veel rechten. Als er iets mis gaat dan komt er direct een nieuwe regel.
Mensen worden gezapig, maar ook mopperig, en klagerig. Want wat is er in dit keurig ingerichte leven nog voor onszelf in te brengen? Waar kunnen we nog heel erg ons best voor doen? Iedereen lijkt te zoeken naar zingeving. Waar doen we dit allemaal voor?
Kunst lijkt een rol te kunnen spelen in dit geheel, maar wat is die rol? Jeroen Boomgaard (Open 2006) zegt in een pleidooi voor de autonomie van de kunsten dat kunst in de samenleving de rol heeft van het geweten, van de bezinning en van de vertegenwoordiging van zaken die verloren lijken te gaan in een wereld die gericht is op functionaliteit en efficiëntie.
Maar daar ligt ook een valkuil. De overheid heeft dit ook goed in de gaten. Ze weet dat kunst op die manier gebruikt kan worden. En vraagt daarom dat de kunsten steeds nuttiger worden ingezet. Kunstenaars kunnen subsidies krijgen voor het oplossen van problemen rond eenzaamheid bijvoorbeeld, of voor innovatieve bedenksels die we vervolgens ergens heel praktisch op kunnen toepassen.
Maar daarmee verliest de kunst wel haar autonomie. Vrije richtingen bestaan bijna niet meer op de kunstacademies. Het ontdoen van de autonome status van de kunst heft daarmee ook de kracht op die kunst heeft. Ze wordt afhankelijk gemaakt en kan dus ook worden aangesproken op een vermeend falen. Nuttige kunst kan daarmee niet meer functioneren als geweten. In een samenleving die het grootste deel van haar waarden lijkt te hebben opgeofferd voor een onbelemmerde voortgang van de markt zou juist de autonomie van de kunsten een alternatief kunnen bieden. (Open 2006)

Na meerdere bezoeken te hebben gebracht aan de Nederlandse ambassades in de verschillende landen waar we geweest zijn, wordt het nog duidelijker hoezeer Nederland gericht is op de markt, een dominante spil die zelf nooit ter discussie staat.
De kunsten moeten nuttig zijn voor de samenleving! Dat is de tendens. Als het niet heel veel geld oplevert, of een buitengewone status, dan is de Nederlands kunst in het buitenland voor de overheid geen kostenpost.
De Nederlandse ambassades zitten in Afrika altijd in het kleinste pandje, het liefst gedeeld met Europa ofzo, want op dat continent, daar valt niets (meer) voor ze te halen.
Je kunt er wel subsidie krijgen voor het opzetten van een lucratieve bier factorij, maar voor kunst en cultuur is geen geld. Want, waarom zou je in andermans samenleving investeren als je er niets voor terug krijgt?
Tsja… ik weet het antwoord niet, maar de Fransen, de Belgen, de Noren en de Zweden doen het wel.

Hier weer aangekomen, blijkt er net in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken, een onderzoek te zijn gedaan naar werkregulering. Hans Borstlap, hoofd van de onderzoekscommissie, concludeert dat er te veel zzp-ers zijn in Nederland die eigenlijk best in dienst kunnen.
Ik herinner me nog van een poosje geleden dat Jet Bussemaker vond dat kunstenaars een ‘normaal’ loon moesten krijgen.
Jaaa!! riepen alle kunstenaars. Niet beseffende dat er eigenlijk gezegd werd: “Er is weer minder subsidie voor de kunsten en de kunsten moeten nog meer ingezet worden voor het algemeen nut. Want voor nut willen we betalen maar voor kunst niet.” Werkt dit kunsten systeem dan nog wel?

In elk geval, nu heeft die commissie Werkregulering van Hans Borstlap voorgesteld dat alle zzp-ers in dienst moeten, tenzij…
Dat betekent dat ook alle kunstenaars en dansers en theatermakers en allerlei andere makers, verplicht worden om aan tonen dat ze niet in dienst kunnen of willen, of dat er niemand is die hen kan/wil inhuren.

Ik bedacht me dat ik eigenlijk best in dienst wil. Zeker als ik het geweldige werk dat ik nu toch al doe mag blijven doen, dan doe ik dat graag in dienst. Bij wie zal ik eens in dienst gaan?
De overheid wil ook dúidelijk wat van mij (ik word bestookt met brieven van allerlei overheidsinstellingen, jullie ook?) Misschien moet ik gewoon bij de staat solliciteren? Ik doe eigenlijk al precies wat ze van mij willen, alleen doe ik het nu voor meestal bijna niks, dus ik zie het best zitten om datzelfde werk voor geld te doen.

Hieronder lees je mijn sollicitatiebrief integraal:

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap                                12 februari 2020
t.a.v. Ingrid van Engelshoven, minister
Postbus 16375
2500 BJ Den Haag
 
 
Betreft: Open sollicitatie
Bijlagen: cv en portfolio
 
 
Beste mevrouw Engelshoven,
 
 
Hierbij wil ik graag solliciteren op een vaste baan als kunstenaar in dienst van de staat. Aanleiding hiervoor is de presentatie van het eindrapport van de commissie ‘Regulering van Werk’.
 
Ik ben zeer gemotiveerd om door te gaan met mijn activiteiten en beroepsuitoefening als professioneel kunstenaar. De afgelopen jaren heb ik dit met veel plezier en succes gedaan. Met mijn werk inspireer ik mensen, en lever ik een passende bijdrage aan een gezonde reflectie op de maatschappij en de samenleving. De reacties op mijn werk bevestigen mij hierin, en ik ervaar dat velen deze zienswijze met mij delen.
 
Maar het verkrijgen van een eerlijke vergoeding voor mijn werk als kunstenaar is in toenemende mate een moeizaam proces, dat bovendien erg afleidt van waar ik goed in ben en wat ik graag doe, namelijk het maken van kunst. In toenemende mate blijkt dat overheidsgelden die beschikbaar gemaakt worden voor het maken van kunst al uitgeput zijn als kwartiermakers, cultuur-makelaars, beleidsadviseurs en andere organisatorische elementen klaar zijn met hun werk. Het daadwerkelijk produceren van kunst, en het leveren van de dientengevolge waarde aan de samenleving, wordt hierdoor in ernstige mate beperkt.
 
In de uitingen die ik las over het eindrapport van de commissie ‘Regulering van Werk’ zie ik een mogelijkheid om hierin op pragmatische wijze verbetering aan te brengen. Aangezien de resultaten van mijn werkzaamheden met name toegevoegde waarde leveren voor de Nederlandse samenleving, zou ik graag bij u willen solliciteren als uitvoerend kunstenaar. Voor een vast dienstverband als kunstenaar lijkt mij dit de meest voor de hand liggende werkgever-werknemer relatie. Omdat er geen vacatures op dit gebied beschikbaar zijn, zou ik graag – samen met u – hier op creatieve en vernieuwende wijze invulling aan willen geven. Vandaar deze open sollicitatie.
 
Mijn voorstel is dat ik direct aan u rapporteer, waarbij frequentie en inhoud geheel in onderling overleg bepaald kunnen worden. Als wederdienst voor een vaste vergoeding, die als uitgangspunt wellicht niet meer hoeft te bedragen dan het wettelijk minimumloon (ontegenzeggelijk vele malen minder dan de gangbare inhuurtarieven extern personeel bij de overheid), zal ik mijn activiteiten als kunstenaar kunnen voortzetten, en een bijdrage kunnen blijven leveren aan depolarisatie, inspiratie, reflectief vermogen, etc.
 
Voor een overzicht van mijn recente werk verwijs ik u graag mijn website, www.maakfabriek.org
 
Mijn sollicitatie sluit overigens ook aan bij een eerdere oproep van mevrouw Jet Bussemaker, voorheen minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die bepleitte dat kunstenaars een redelijke vergoeding zouden moeten krijgen voor hun werk.
 
Ik zou graag door u uitgenodigd worden om e.e.a. mondeling toe te lichten, en de mogelijkheden en vorm van een eventuele arbeidsovereenkomst met u te bespreken.
 
Alvast bedankt voor uw reactie,
Met vriendelijke groet,
 
 
Dienke Groenhout

Ik ben benieuwd naar het antwoord…
Wordt vervolgd!